بازار بر اصل تبادل کالا و رفع احتیاجات مردم به وجود آمده است.» (بیگلری، 1335، ص 8) وقتی که انسان‌ها در پی تکامل روش‌های تولید محصولات کشاورزی و صنایع دستی موفق به تولید محصول بیش از نیاز خود شدند، به فکر مبادله آن محصولات با تولیدات دیگر افتادند. از همین زمان بود که نیاز به مبادله در جوامع انسانی شکل گرفت و متناسب با آن، مکان و فضایی جهت نگهداری و انجام مبادلات به وجود آمد.
مفهوم بازار در این زمان به مفهوم بازار مکاره شبیه بود. اغلب این بازارها غرفه‌هایی موقتی بودند که در محیطی باز در مجاورت روستاها (بنگه‌گاه) یا در مناطقی که نسبت به چندین مرکز تجمع انسانی مرکزیت داشته‌اند، به صورت ادواری تشکیل می‌شدند و مردم محصولات متنوع و گوناگونی به صورت پایاپای در این بازارها مبادله می‌کردند. از همین زمان است که پـدیـده بـازار در جـوامـع انسـانی شـکل می‌گیـرد. (پوراحمد، 1376، ص 61)
«درگذشته در روستاها و در شهرهای کوچک و بزرگ، بازار در یک جا ثابت نبود و در محله‌های خاص و طی روزهای معین به وجود می‌آمد.» (پیرنیا، 1371، ص 120) به تدریج با ازدیاد حجم مبادلات از یک سو و رشد روستاهای اولیه ازسوی دیگر، مراکزی به صورت مشترک برای رفع نیازهای عمومی مبادله، به‌وجود آمد.
خصوصیات بعضی از عناصر اصلی بازار به شرح زیر است :
1-راسته، یا گذرگاه اصلی و فرعی بازار، مسیری نسبتاً طولانی است که در دو طرف آن دکان‌ها و فروشگاه‌های به هم پیوسته، رو به گذر قرار گرفته‌اند.
از خصوصیات مهم راسته‌ها به عنوان عنصر بنیادی بازار، نبود خانه‌های مسکونی میان آنهاست. مگر در انتهای راسته‌های فرعی که بازار به کوچه‌های خانه‌دار معمولی می‌پیوندد.
2-سرا و کاروانسرا (خان)، شمار کاروانسراها و وسعت آنها در میان بازار یا در وسط شهر دلالت بر اهمیت اقتصادی و داد و ستد بین‌المللی شهر داشته است.
سرا به طور کلی شامل یک حیاط میانی است که حجره‌های به هم پیوسته گرد آن را فرا گرفته است.
تفاوت سراها بیشتر در شکل زمین، تعداد طبقات و نوع ایوان و رواق و راهروهاست. معمول‌ترین نوع سرا دو طبقه است.
و.....
فهرست مطالب
مقدمه
تعریف بازار
بازار در معماری اسلامی
چگونگی شکل‌گیری بازارها
عناصر بازارها
نظام فضایی حاکم بر بازار
چهارسوق
حجره
کاروانسرا
تیمچه
پیش‌خان
خان
راسته بازار
دالان
رسته
قیصریه
تیم
خانباز
پیدایش مفهوم
شکل‌گیری کالبد
انواع بازار
عوامل محیطی در شکل‌گیری بازار
بازارهای کرانه جنوبی دریای خزر
بازار رشت
خصوصیات کالبدی
گذرهای بازار
دکان‌ها
سرای ملک
سرای سعادت
سرای طاقی کوچک
بازارهای کرانه‌ی شمالی خلیج فارس
بازار بوشهر
خصوصیات کالبدی بازار
مصالح و ساخت بازار
پوشش راسته
سقف صاف
سقف شیبدار
سقف مدور
بازار تبریز
خصوصیات کالبدی بازار
سراها
تیمچه‌ها
بازار زنجان
سراهای بازار
بازار در اقلیم گرم و خشک
بازار وکیل
بازار سمنان
خصوصیات کالبدی بازار
بازار شیخ علاالدوله
بازار شمالی
تکایای اصلی
تکیه ناسار
بازار لار
خصوصیات بازار لار
فضای مرکزی
غلام گردش
بازار سمنان
تصاویر از بازارهای ایرانی
منابع
