سایت نقش برتر پارس

خانه نصیرالملک شیراز
مقدمه
تصاویر بنا
پلان خانه نصیرالملک شیراز
پرسپکتیو خانه نصیرالملک شیراز
برش خانه نصیرالملک شیراز

بخشی از مطلب
خانه نصیر الملک از خانه های دوران قاجاریه در شیراز است که در محله گود عربان، در مجاورت خیابان لطفعلی خان زند و در کنار مسجد نصیر الملک واقع شده است. این خانه بخشی از مجموعه بزرگ جلو خان (فضایی شبیه به میدان) حمام، آب انبار و مسجد بوده که توسط حاجی میرزا حسنعلی خان نصیر الملک، فرزند سوم حاجی قوام الملک و از حاکمان فارس در دوره قاجاریه، ساخته شده و هم اینک جلو خان و حمام آن تخریب شده است. این خانه دارای دو حیاط شمالی و جنوبی است که یک محور اصلی طولی دارد که در راستای آن، اندرونی و اتاق بزرگ ارسی آن و بیرونی و اتاق ارسی بیرونی قرار گرفته است. از این مجموعه، تنها اندرونی خانه و اتاق ارسی چلیپاشکل آن باقی مانده و بیرونی تبدیل به کلانتری نیروی انتظامی شده بود و فعلاً متروک است. ورودی خانه در ابتدا در یک جلو خان قرار داشته که با احداث خیابان، جلو خان، هشتی و بخشی از پله ارتباطی به اتاق های جانبی اندرونی نیز تخریب شده است. آن چه هم اکنون از منزل نصیر الملک باقی مانده است شامل تالار اصلی (تالار آیینه)، قسمتی از حیاط اندرونی، بیرونی و زیرزمین است. پس از عبور از یک راهروی کوچک با تزیینات گچبری به رنگ سبز یشمی اتاق کوچکی قرار دارد که به تالار آیینه منتهی می شود. این تالار کاملاً به صورت قرینه ساخته شده است. در دو ضلع شمالی و جنوبی این تالار دو درک بزرگ ارسی سراسری با گره چینی های ظریف و شیشه های رنگی که به دو حیاط اندرونی و بیرونی ارتباط دارد، وجود دارد. تالار دارای سه فضا شامل یک شاه نشین مرکزی و دو اتاق در دو سمت آن است. در مقابل هر کدام از این فضاها یک جفت ستون با تزیینات آیینه کاری وجود دارد و از دو طرف با درک هایی ارسی به دو اتاق مجاور باز می شود، کلیه درهایی که از اتاق ها به تالار آینه باز می شوند، چوبی بوده و نقاشی شده اند. این دو اتاق کوچک احتمالاً محل خدمتکاران جهت پذیرایی از مهمانان در تالار بوده است. طبقه دوم بنا، بر روی این اتاق ها واقع شده است،اما تالار یک طبقه و سقفش به اندازه دو طبقه مرتفع است. در طبقه دوم در دو طرف شرق و غرب، دو اتاق که از طریق سه درک (ارسی) به تالار اصلی دید دارند، احداث شده است. این اتاق ها احتمالاً به منظور حضور غیرمستقیم خانم ها در مراسم و مهمانیهای تالار ساخته شده است. پشت اتاق های جنب تالار در هر طرف راهرویی وجود دارد، راه پله طبقه دوم در این راهروهاست. یکی از این پله ها در جریان خیابان سازی خراب شده و اکنون در بازسازی و مرمت جدید این راه پله و قسمتی از هشتی ورودی منز ل ساخته شده است. در اضلاع جنوبی و غربی حیاط بیرونی ساختمان هایی جهت استقرار مستخدمین و خدمه احداث شده است. منزل نصیر الملک دارای زیرزمین وسیع و پیچ در پیچی است که قوس ها و نورگیری های مشبک سنگی زیبایی دارد. این مشبک های سنگی به همراه تزیینات پیچک و گلدان، ارسی های گره چینی با شیشه های رنگی، طاق های اطراف و حوض مستطیل شکل بزرگ مقابل تالار، به تالار زیبایی بخشیده است. تزیینات گچ و آینه عمده ترین تزیینات منزل نصیر الملک را تشکیل می دهند. اتاق های طبقه دوم دارای دو ردیف طاقچه با تزیینات گچ و آینه است. تالار و اتاق ها شامل طاقچه ها، رف ها با تزیینات گچ و آینه با نقوش ترکیبی ایرانی و اروپایی است. سقف در دو طبقه به صورت تخت کوبی و دارای نقاشی هایی به سبک اروپایی است. در نقاشی ها، تصاویر خانه ها، کلیساها و چهره های اروپایی دیده می شود. در امتداد جنوبی راهرو شرقی کنار تالار اصلی گاو چاهی قرار دارد که هنوز قسمت هایی از حوض و راه جلو چاه باقی مانده است. در سال های اخیر این خانه توسط سازمان میراث فرهنگی فارس مرمت شده است و اکنون از آن به عنوان پایگاه پژوهش بافت قدیم شیراز استفاده می شود. این خانه در سال 30/2/1354 با شماره 1068 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.